همه شب

همه شب

همه شب زن ِ هرجايی
به سراغم می‌آمد .

به سراغ ِ من ِ خسته چو می‌آمد او (1 )
بود بر سر ِ پنجره‌ام
ياسمين ِ کبود فقط
همچنان او که می‌آيد به سراغم ، پيچان .

در يکی از شب‌ها
يک شب ِ وحشت‌زا
که در آن هر تلخی
بود پابرجا ،
وآن زن ِ هرجايی
کرده بود از من ديدار ؛
گيسوان ِ درازش – همچو خزه که بر آب –
دور زد به سرم
فکنيد مرا
به زبونی و در تک‌و‌تاب .

هم از آن شبم آمد هرچه به چشم
همچنان سخنانم از او
همچنان شمع که می‌سوزد با من به وثاقم ، پيچان .

1331 (2 )

œ
توضيح :
در « ماخ‌اولا » ، اين شعر – مانند ِ همه‌ی ِ قطعات ِ ديگر ِ آن دفتر - بدون ِ عنوان ، و در مجموعه‌ی ِ جنّتی ، با سه نقطه ، به صورت ِ « همه شب ... » آمده است .
افزون ِ بر اين ، در سه منبع ِ مورد ِ استفاده ، جز همان اختلاف ِ « به سراغ ِ من ِ خسته ... » ( پابرگ ِ 1 ) مورد ِ اساسی ِ ديگری ديده نمی‌شود . اختلافات ِ جزئی – در شکل ِ نگارش ، و نشانه‌گذاری‌های ِ کمک‌خوانشی ( که کرای ِ گذاشتن ِ شماره‌ی ِ ارجاع ، و شلوغ‌کردن ِ متن نمی‌کرد ) - به قرار زير است :
در مجموعه‌ی ِ جنّتی ، « هرجايی » با همزه – هرجائی – آمده . نيز ، پيشوند ِ استمراری در دو مورد سرهم آمده : ميآيد به سراغم / ميسوزد با من . چهار مورد ِ ديگر هم ، متّصل آمده : شبها / بزبونی / بچشم / بوثاقم . « شب‌ها » در مجموعه‌ی ِ طاهباز نيز سرهم آمده .
نشانه‌گذاری : در نسخه‌ی ِ جنّتی ، در پايان ِ مصرع‌های ِ « به سراغ ِ ... » ، « در يکی از شب‌ها » ، « يک شب ِ وحشت‌زا » ، و « هم از آن شبم آمد ... » ويرگول ، و در پايان ِ سطر ِ « دور زد به سرم » نقطه گذاشته شده است . ضمناً ، روی ِ‌ " ی " در « به زبونی » ، در دو نسخه‌ی ِ ماخ‌اولا و طاهباز ، تشديد آمده : به ‌زبونیّ و در تک‌و‌تاب . [3]
از نظر ِ بسياری از شعرخوانان ، و حتّی شاعران و ادبای ِ ما ، ظاهراً هيچ‌يک از اين موارد ، چندان اهمّيّتی ندارد . حسّاسيّت ِ نگارنده ، دو جهت دارد : يکی اين که همين موارد ِ به‌ظاهر جزئی ، به‌راستی اهمّيّت دارد . اگر چند و چون ِ نگارش فاقد ِ اهمّيّت است ، پس چرا به‌يک‌باره از آن صرف ِ نظر نمی‌کنيم ؟ چگونه می‌توان از نشانه‌های ِ کمک‌خوانشی بهره گرفت ، امّا آن را بی‌اهمّيّت تلقّی کرد ‍!؟ دوديگر اين‌که ، اين شعر ِ نيمايوشيج است ، نه به‌هم‌بافته‌های ِ بلگ ِ چغندر .
از بس از اين بی‌مبالاتی‌ها مرتکب شده‌ايم امروز به اين وضع دچاريم .

"
يادداشت ( درباره‌ی ِ اين شعر )

&
منابع :
ماخ‌اولا . نيما يوشيج . ( نخستين دفتر از مجموعه‌ی ِ آثار ) ( دارنده‌ی ِ حقّ ِ چاپ ِ آثار ِ نيما يوشيج به صورت ِ کتاب ، شراگيم يوشيج ) . انتشارات ِ دنيا . چاپ ِ پنجم ، 1363 . [ صص 46 – 45 ]
مجموعه‌ی ِ اشعار ِ نيما يوشيج ( نيما يوشيج . زندگانی و آثار ِ او ) . ابوالقاسم جنّتی عطائی . ( چاپ ِ اوّل : تهران ، آذرماه ِ 1334 / دسامبر 1955 ) چاپ ِ دوّم : اسفندماه ِ 1346 / فوريه 1968 . از انتشارات : بنگاه مطبوعاتی صفی‌عليشاه . ص 231 . [ ص 199 ]
مجموعه‌ی ِ کامل ِ اشعار ِ نيما يوشيج ( فارسی و طبری ) . گردآوری ، نسخه‌برداری و تدوين : سيروس طاهباز ؛ با نظارت ِ شراگيم يوشيج . انتشارات ِ نگاه . چاپ ِ اوّل ، 1370 . ص 491 . [ صص 507 - 506 ]
$
مشخّصات ِ دقيق‌تر ِ منابع

?
پابرگ‌ها :
[1] در دفتر ِ « ماخ‌اولا » : چو می‌آمد او به سراغ من خسته ( به لحاظ ِ وزن و موسيقی ، ضبط ِ متن – از دو مجموعه – روان‌تر است . )
[2] تاريخ ، از مجموعه‌ی ِ کامل ِ اشعار ِ نيما يوشيج ( طاهباز )
[3] من مطمئن نيستم که نيما با تشديد می‌خوانده بوده باشد . راجع به اين مورد ِ خاص ، مقاله‌ی ِ مفصّلی – با عنوان « غلط‌خوانی ِ شعر ِ کهن » - در دست دارم که در آن به چند مورد ِ به‌ظاهر بی‌ارزش پرداخته‌ام ؛ و از جمله همين مورد .