در حاشيه‌ی ِ « پادشاه ِ فتح »

در حاشيه‌ی ِ « پادشاه ِ فتح »

"
به نظر می‌رسد که نيما در دو سطر ِ آغازين ِ اين شعر ، از طرز ِ استعاره‌پردازی ِ نظامی تأثير‌پذيری داشته است :
-------------------چو من زنگی آنگه که خندان بُوَد
-------------------سيه‌شيری الماس‌دندان بُوَد

-------------------سياهان از آن کار دندان‌سفيد
-------------------ز خنده لب ِ روميان نااميد
-------------------شب آن بِه که پوشيده‌دندان بُوَد
-------------------که آن‌لحظه ميرد که خندان بُوَد

-------------------چو گوهر فرو برد گاو ِ زمين
-------------------برون جست شير ِ سياه از کمين
-------------------بر آفاق شد گاو ِ گردون دلير
-------------------برآمد ستاره چو دندان ِ شير [1]
------------------------شرف‌نامه ( خمسه . صفحات ِ 898 ، 892 ، و 889 . )

""
بيدل ِ دهلوی گفته است :
-------------------صبحدم سيّاره بال افشاند از دامان ِ شب
-------------------وقت ِ پيری ريخت از هم عاقبت دندان ِ شب
------------------------------( شاعر ِ آينه‌ها ، غزل ِ 27 ، ص 134 )

از يادداشت ِ نگارنده بر کناره‌ی ِ « مجموعه‌ی ِ اشعار ِ نيما يوشيج » ، جنّتی عطائی ، ص 309 ( 28 فروردين ِ 1376 )

&
شاعر ِ آينه‌ها ( بررسی ِ سبک ِ هندی و شعر ِ بيدل ) . دکتر محمّدرضا شفيعی کدکنی . انتشارات ِ آگاه . چاپ ِ دوّم ، زمستان 1368 .
کلّيّات ِ خمسه‌ی ِ حکيم نظامی گنجوی . با مقابله و تصحيح از روی ِ صحيح‌ترين نسخ ِ معتبر ِ چاپی و خطّی . مصحّح ( ؟! ) . انتشارات ِ اميرکبير . چاپ ِ چهارم ، 1366 .

?
پابرگ :
[1] « شير » ِ بيت ِ دوّم ، همان « شير ِ سياه » ِ بيت ِ اوّل است .
« گاو ِ زمين » اشاره دارد به باور ِ پيشينيان ، که زمين را روی ِ شاخ ِ گاو می‌پنداشتند ...
« گاو ِ گردون » يکی از صور ِ فلکی است ؛ ثَور ( و از بروج ِ دوازده‌گانه : برج ِ ثور ) .
احتمالاً « شير » در « دندان ِ شير » ، دربردارنده‌ی ِ اشاره‌ای است به همرنگی ِ شير ِ خوراکی و ستاره !